Đền Ông Hoàng Mười là một trong những điểm du lịch tâm linh nổi tiếng tại miền Trung, thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham quan, dâng hương và cầu nguyện hàng năm.
Theo tín ngưỡng Tứ Phủ, Ông Hoàng Mười được coi là con thứ 10 của vua cha Bát Hải Động Đình, quan ở thiên đình, tiên trong cõi hạc. Truyền thuyết kể rằng Ông xuống trần gian để giúp dân giúp nước, có đóng góp to lớn trong việc khai thác đất đai, chống lũ, khai khẩn ruộng đồng, trồng lúa, dệt lụa… cho dân cuộc sống ấm no, phồn thịnh. Do đó, người dân suy tôn và hương khói thờ cúng. Ngoài ra, còn nhiều truyền thuyết, thoại bản về nguồn gốc của Ông Hoàng Mười được dân gian lưu truyền.
Truyền thuyết còn kể rằng thuyền Ông Hoàng Mười chìm ở sông Lam, chia cắt giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An. Do đó, người dân cả hai tỉnh đều lập đền thờ Ông. Tại Hà Tĩnh, đền thờ Ông Hoàng Mười được gọi là đền Củi (đền Chợ Củi), nằm ở xã Xuân Hồng, cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh khoảng 40km về phía Đông Bắc và cách thành phố Vinh (Nghệ An) khoảng 11km về phía Nam.
Đền Củi được thiết kế theo lối kiến trúc cổ truyền thống, mang đậm dấu ấn thời Nguyễn. Đền có tam quan xây dựng uy nghi, chính giữa là trụ cao gần 3m, xây theo kiểu chồng diêm. Hạ điện được bố trí thành các cung thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, Ngũ Vị Tôn Ông, cung Hoàng Mười, cung Chầu Mười… Đền được xếp vào danh sách di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1993. Khu vực gần đền cũng có sẵn các dịch vụ sắp lễ thuê, đồ lưu niệm, viết sớ… phục vụ người dân và du khách. Khuôn viên đền có hồ hình bán nguyệt, không gian thoáng đãng, trồng nhiều cây xanh.
Từ đền Củi xuôi về phía nam, du khách sẽ đến đền Ông Hoàng Mười ở địa phận làng Xuân Am, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Sử sách ghi lại, đền được xây dựng vào thời Hậu Lê, năm 1634, nhưng đã bị phá hủy theo thời gian. Đến năm 1995, ngôi đền được xây dựng lại. Đến nay, đền trở thành điểm đến tín ngưỡng, tâm linh nổi tiếng ở Nghệ An.
Ngôi đền được phục dựng theo lối kiến trúc truyền thống thời nhà Nguyễn, gồm tam quan, tắc môn, đài trung thiên, lầu cô, lầu cậu. Khu đền chính gồm ba tòa điện, là Thượng điện, Trung điện và Hạ điện, nằm trong khuôn viên rộng khoảng 1 ha. Đền cũng là nơi lưu giữ 21 đạo sắc phong, bản thần tích chữ Hán và hệ thống tượng pháp có giá trị lịch sử, thẩm mỹ cao.
Ngôi đền dựng từ gỗ, có nhiều chi tiết chạm trổ công phu, với họa tiết long, lân, quy, phụng. Bên trong đền, các họa tiết trang trí, bàn thờ, tượng thờ đều được sơn son thếp vàng uy nghi, đẹp mắt. Ngoài thờ ông Hoàng Mười, đền còn thờ các vị phúc thần: Lê Khôi, Quận công Trịnh Trung, Song Đồng Ngọc Nữ và hệ thống đạo Mẫu tứ phủ, mà người đứng đầu là Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Từ nhiều năm nay, đền ông Hoàng Mười là điểm đến tâm linh của hàng chục ngàn người dân trong nước vào dịp Tết Nguyên đán. Người dân thường đến đền thờ cầu nguyện may mắn, tài lộc vào đầu năm và trả lễ vào cuối năm. Ngoài ra, khách còn đến đông vào các ngày mùng 3.3 âm lịch giỗ Đức thánh mẫu Liễu Hạnh; ngày 20.8 âm lịch giỗ Hưng Đạo Vương; ngày 10.10 âm lịch lễ hội Đức thánh Hoàng Mười.
Trong những ngày đầu năm Ất Tỵ, mỗi ngày có hàng chục ngàn người dân nô nức đi lễ Đền Ông Hoàng Mười cầu bình an, phúc lộc. Từ ngày 29-1 (mùng 1 Tết Ất Tỵ) đến ngày 1-2 (mùng 4 Tết Ất Tỵ), bình quân mỗi ngày có tới hàng chục ngàn người dân và du khách thập phương về Đền Ông Hoàng Mười tại xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An để dâng hương, dâng lễ.
Mỗi ngày có hàng chục ngàn người dân, du khách thập phương đi lễ Đền Ông Hoàng Mười
